قواعد درس اول ، اقسام كلمه
كلمات در عربی به سه دسته تقسیم می شوند :

الف) اسم
ب) فعل
ج) حرف
الف) اسم، اسم آن است كه به معنایی دلالت می كند( بدون داشتن زمان) مانند : تعلیم، عالم ، معلّم

اقسام اسم :

1. مذكر یا مؤنث
2. جامد یا مشتق
3. معرفه یا نكره
4. معرب یا مبنی

5-مفرد,مثنی,جمع
برخی از نشانه های مخصوص اسم عبارتند از :
1 – مجرور بودن، بالمُعلّم ( مجرور به حرف جر) ، كتابُ العالَم ( مجرور به مضاف الیه)
2 – تنوین : معلّم ( یك اسم همزمان نمی تواند از تنوین و «ال» برخوردار باشد)
3 – اضافه ( مضاف قرار گرفتن) درس المعلّم
4 – پذیرفتن «ال» المعلّم الكتاب
5 – منادا شدن : یا تلمیذُ ، یا اللهُ
فعل : فعل آن است كه به معنایی دلالت می كند و به زمان نیاز دارد. مانند : نصَرَ ، یَفْرحُ (مضارع)، اُكتُبْ (امر حاضر)

برخی از نشانه های فعل عبارتند از :

1 – داشتن ضمیر «ت» مانند « نصَرْتَ ، نَصرْتُما ، نَصَرْتُمْ .
2 – داشتن ضمیر تاء ساكن «تْ» مانند : نَصَرتْ ، ضرَبَتْ
3 – داشتن ضمیر «ی» مانند : اُنْصُری ، تَنْصرینَ
4 – داشتن نون تأكید خفیفه (نْ) یا ثقیله ( نّ)‌: مانند : یَنْصُرَنْ ( نون تأكید خفیفه) ، یَنْصُرَنَّ : ( نون تأكید ثقیله)

حرف :‌حرف آن است كه معنی مستقلی ندارد و زمان هم ندارد مانند : فی ، ب ِ ، الی و ....
اقسام اسم از نظر تعداد

1-مفرد :اسمی که بریک فرد یایک شیء دلالت کند مانند کتابٌ وقَلمٌ

2-مثنی : اسم مفرد با افزودن الف و نون (انِ) در حالت رفع و یاء نون (یْنِ) در حالت نصب و جرّ به مثنی تبدیل می شود، مانند : جاءَ المعلمان (حالت رفع)
رَأیْتُ المعلّمَیْنِ ( حالت نصب) سلّمْتُ علی المعلّمیْن‌ِ
مفعول به و منصوب (مجرور به حرف جر( حالت جر)
3- جمع : اسم های جمع  نیز خود به سه دسته تقسیم می شوند :
الف) جمع مذكر سالم
ب) جمع مؤنث سالم
ج) جمع مكسر
جمع مذكر سالم : اسم مفرد در حالت رفع با واو و نون مفتوح (ونَ) و در حالت نصب و جربا یاء نون مفتوح (ینَ) جمع بسته می شود، مانند :
جاءَ المعلَمونَ ( فاعل و مرفوع)
رأَیْتُ المعلّمینَ ( مفعول به و منصوب)
سلّمْتُ علی المعلّمینَ ( مجرور به حرف جر)

نكته : جمع مذكر سالم مخصوص اسم های علَم ( خاص) مذكر عاقل ویا صفات آن باشد :
مانند : محمود (اسم) ، عالم (صفت) ، عالم (صفت) كه جمع آنها می شود :
محمدونَ و محمدینَ – عالمونَ و عالمینَ

ب) جمع مؤنث سالم :
این جمع با افزودن«ات» به آخر اسم مفرد ساخته می شود، مانند : المعلّمات ، اطّلاعات ، حالت رفع این اسم ها با ضمه و حالت نصب و جرشان با كسره می باشد. مانند :
جاءَت المعلّماتُ ( فاعل و مرفوع)
رأیتُ المعلّماتِ (مفعول به و منصوب با اعراب فرعی «كسره»)
سلّمتُ علی المعلّماتِ (مجرور به حرف جر با كسره)
اسم هایی جمع های مؤنث سالم  بسته می شوند که

 1- عَلَم مؤنث باشند. مانند : مریم ، فاطمة 

2- دارای تاء تأنیث باشند. مانند : معلّمة ، تلمیذة

3-مصدری باشند كه بیش از سه حرف داشته باشند. مانند ‌: الامتحان ، التوجّه

 4-اینكه مفرد آن ها اسم غیرعربی باشند مانند: تلیفون = تلیفونات ( تلفزیون = تلفزیونات (ریال = ریالات / تومان = تومانات )

جمع مكسر :

برای این جمع و ساخت آن قاعده ی خاصی وجود ندارد بلكه بر وزنهای مختلفی می‌ آید، برخی از وزن های مهم جمع مكسر عبارتند از :
انصار!افعال
جبال!فعال
أعزّاء!افْعلاء
نُجَلاء كلماتی!فعلاء مانند ابیات، اصوات، اوقات، اموات ... جمع مكسرند، به جمع مؤنث سالم زیرا اگر «ت» آنها حذف شود، كلمه بی معنی می گردد.
انواع اسم از نظر جنس‌: اسم از نظر جنس یا مؤنث است یا مذكر.

نشانه های اسم مؤنث  :

الف) تاء گرد (تأنیث) مانند : العاقلة ، المؤمنه
ب) الف مقصوره (ی – ا) مانند: بُشری ، موسی ، عصا
ج) الف ممدوده (اء) مانند : صحراء ، خضراء

اقسام اسم مؤنث :

اسم های مؤنث به دو دسته تقسیم می شوند حقیقی و مجازی و هر كدام از آنها به مؤنث لفظی و معنوی تقسیم می شوند.
1-مؤنث حقیقی : آن است كه برخی ماده انسان یا حیوان یا صفت آنها، دلالت می كند مانند : نسبت ، امّ ، دجاجة ، مؤمنة

2) مؤنث مجازی : بر غیر انسان یا حیوان ماده دلالت می كند و با آن ماننداسم مؤنث رفتار می شود ( قواعد مؤنث حقیقی برای آن بكار می رود)
مانند : دار (خانه) ، شمس ، مزرعه، ارض و ...

3) مؤنث لفظی : آن است كه برجنس مذكر دلالت می كند ولی نشانه ی مؤنث را دارد.
مانند: طلحه ،معاویه ، زكریاء

4) مؤنث معنوی:آن است كه بر جنس مؤنث دلالت می كند و با آن مانند اسم مؤنث رفتار می شود. ولی نشانه ی مؤنث ندارد، مانند :‌زینب ، مریم ، مُنی و ...
اسم هایی که مؤنث «معنوی» هستند:
1 – اسم های علَم (خاص) مؤنث: مریم ، مُنی، بتول و....
2 - اسم های مخصوص مؤنث :‌اُمّ ، بنت،اُخْت و .............
3 – اسم كشورها و شهرها :‌ایران ، عراق، مشهد، بغداد و ...
4 – اغلب رسم های اعضای زوج بدن انسان :‌عین (چشم) ، یَد (دست)، كتف (دوش با شانه) ، رجْل (پا)، اُذن (گوش) و ...
5 – برخی از كلمات سماعی‌: ارض، شمس، داد، نار ، نفس، حرب، بئر، سماء ، جهنم، اصبع و .......

موارد ی که باید فعل تأنیث استفاده شود :

1 – در موارد زیر واجب است كه فعل به صورت مؤنث همراه فاعل بیاید.
2- وقتی فاعل مؤنث حقیقی باشد و بلافاصله بعد از فعل بیاید مثل : نَجَحَتِ التّلمیذةُ
3 – وقتی فاعل ضمیری باشد كه مرجع آن اسم مؤنث حقیقی باشد .

مثل : التلمیذة نَجَحَتْ (فاعل فعل ضمیر مستتر «هی» است كه مرجع آن «الشّمس» مؤنث مجازی است)